Ang mga estatwa sa loob ng mga simbahang
Katoliko ay tulad din ng mga monumentong nakikita natin sa lahat ng
bayan. Ilinalarawan nila at ipinaalala sa atin ang kabayanihan,
kabanalan, at mabuting pamumuhay ng ilang mga taong naging taga-sunod
ni Jesus dito sa lupa at ngayon ay nasa harapan na ng Diyos. Ang alaala
ng mga taong ilinalarawan ng mga imaheng ito ay nagsisilbing
inspirasyon at huwaran nating mga nandito pa sa lupa at patuloy na
nakikibaka.
Kung ikaw ang tatanungin, at kung buong katapatan
kang sasagot, masama ba sa palagay mo sa mata ng Diyos ang paggawa ng
rebulto ng mga bayani ng ating bansa at paglalagay sa kanila sa mga
lugar na nakikita ng halos lahat ng mamamayan? Ikalawang tanong, wala ka
bang negatibong mararamdaman kung makikita mong may mga taong walang
magawa na sisira ng rebulto ng isang bayani? Ikatlong tanong, wala ka
bang mararamdamang kahit ano kung makita mong inaapak-apakan at
linalapastangan ang larawan ng iyong ina, ama, mga kapatid, o ibang
mahal sa buhay? Malungkot man sabihin, pero ang taong walang
mararamdaman sa mga ganitong pangyayari [sa palagay ko] ay hindi
maiituring na tao. Kung sasabihin mo naman na hindi maganda ang
mararamdaman mo kung masasaksihan mo ang ganitong pangyayari, ito ay
magpapatunay na sinasabi ng iyong kalikasang-tao (human nature) na ang
paggalang na mayroon ka sa mga larawan ng mga mahal sa buhay, o sa
rebulto ng mga bayani, ay hindi isang inutil na pagpapahalaga sa mga
bagay na walang buhay, kundi ekstensyon ng malalim na paggalang mo sa
mga taong ilinalarawan ng mga ito. Hatulan mo ang usaping ito: Tama ba
na magbigay-galang ang isang Filipino sa watawat ng Pilipinas, o walang
halaga kung makita man niyang nakakalat ito sa daanan at nababasahan ng
mga paa? Ang pagbibigay-galang ba dito ay nangangahulugan ng maling
pagpapahalaga sa isang piraso ng tela na kinulayan ng asul, pula, at
dilaw; o pagpapakita ito ng paggalang sa bansang sinasagisag nito?
Bitbit sa matapat na isip ang ganitong kamulatan, magagawa mo bang
hatulan na ang paggawa ng mga rebulto at paglalagay nito sa simbahan ay
masama sa paningin ng Diyos? Hindi kaya ang masama sa paningin ng isang
rasonableng Diyos ay ang pagkukunwari, paghatol sa hindi nauunawaan, at
ang pagpapawalang-halaga sa mga bagay na may tunay na halaga? Ang
pagsasabi ng isang bagay at paniniwala naman sa iba ay pagsisinungaling
sa sariling konsensya—ito ang kasalanan. Kung sinasabi mo na masama ang
paggawa ng mga rebulto at pagbibigay-galang sa mga ito, pero
nagbibigay-galang ka naman sa mga rebulto, sa mga larawan, at sa isang
piraso ng tela na tinatawag nating bandila, linalabag mo ang sariling
budhi—masama yan sa paningin ng Diyos. Kahit ang mga taong hindi
nagbabasa ng Bibliya, maiisip na masama ang paglabag sa sariling
paniniwala, pero alang-alang sa pagiging “Bible Christian” ng ilang mga
nagbabasa, isasangkalan ko ang sulat ni Pablo sa mga Romano: “Anumang
hindi ayon sa pananampalataya ay kasalanan” (R 14:23).
Isinulat
ang lahat ng bahagi ng Kasulatan para palayain tayo, hindi para ikulong
tayo sa mga kaisipang hindi nakatuntong sa katotohanang pinatutunayan
ng lohika at karanasan. Ang tunay na pananampalataya, bagamat mahiwaga,
ay nakasalig sa tamang pangangatwiran at pagiging makatotohanan.
Halimbawa, may ilang mga Filipinong nangangaral sa pangalan ni Jesus na
hindi dapat kumain ng dugo, dahil sa bahagi ng Kautusan na nagsasabing
huwag kakainin ang hayop na hindi tinanggalan ng dugo, pero makikita mo
naman ang mga taong ito na kumakain ng balot—pagkain na may kasamang
dugo.
Balik sa isyu ng pagiging masama ng paggawa ng mga
larawan at rebulto, silipin natin ang kasaysayan. Sa aklat ng mga Bilang
(21:8), sino ba ang nag-utos kay Moises na gumawa ng isang ahas na
tanso? Sa aklat ng Exodus, sino ba ang nag-utos kay Moises na gumawa ng
isang arko kung saan ang lahat ng mga Israelita ay dapat
magbigay-galang? At sino ang nagsabi na dapat gumawa si Moises ng
rebulto ng dalawang kerubin na gawa sa ginto para ilagay sa magkabilang
dulo ng arko? Sa pagkakaalala ko, si Yahweh ang nag-utos kay Moises ng
lahat ng ito. Sinabi mo na sa Bibliya, “kung ano ang sinasabi ay hindi
nababali”; ibig bang sabihin ay binali ng Diyos ang sinasabi sa Bibliya?
Nagkasala ba si Yahweh dahil sa pagpapagawa niya ng mga rebulto—ng ahas
at ng mga kerubin, at ng iba pang mga katulad nito? Ang Diyos din ang
nagsabi na “huwag papatay”; nagkasala ba si Yahweh laban sa Biblia noong
isinugo niya sa digmaan ang mga Israelita at sinabing patayin ang lahat
ng makakasalubong nila? Nagkasala din ba ang Diyos noong sinabi niyang
dapat patayin sa pamamagitan ng pagbato ang mga mahuhuling nagkasala?
Ano ang gagawin mo ngayon sa gitna ng mga salungatang ito sa mga
sinasabi ng Diyos? Pagbintangan ang Diyos na nagkasala laban sa kautusan
tungkol sa paggawa ng mga rebulto at sa pagpatay? O hindi kaya mas
tamang kilalanin muna natin ang esenya ng Diyos at ng kanyang kalooban?
Si Jesus mismo, sa paningin ng ilan, ay ilang ulit na lumabag sa Sabbath
pero tulad ng lagi niyang iminumulat sa lahat, ang kalooban ng Diyos ay
nasa espiritu ng Kautusan, wala sa patay na titik nito.
Ikalawang punto, para lang sa kalinawan ng mga bumabasa, walang
pangyayaring isinalaysay sa aklat ng Mga Pahayag na lumuhod si Pedro sa
isang anghel. Ang totoo, kasama na ng mga anghel si Pedro noong panahong
iyon—wala na siya sa lupa dahil patay na ang kanyang katawang-lupa
noon. Si Juan ang tinutukoy mong lumuhod at sumamba sa anghel. Hindi
talaga tama ang “gesture” na ipinakita niya dahil ang intensyon niya ay
sambahin ang anghel. [Pero kung ang tanong ay nagkasala ba si Juan sa
ginawa niya, ang sagot ay hindi. Ang pagsamba niya sa anghel ay hindi
nangangahulugan ng pagtalikod sa tunay na Diyos o kay Jesus; nagpapakita
ito ng hindi pa kumpletong pagkakilala ni Juan sa mga bagay na nagmula
sa langit. It was an honest mistake, not an act of apostasy.] Kung ang
pag-uusapan naman ay pagsamba, dapat maintindihan ng mga bumabasa na ang
pagsamba, tulad ng paggalang, pagmamahal, at iba pang tulad nito ay
nagmumula sa intensyon at nakikita sa gawa. Ano ba ang halaga ng
magkatulad na gawain at magkaibang intensyon? Halimbawa, kumuha ako ng
isang basong tubig at ininom ko ito lahat, masasabi mo ba agad na kaya
ko ginawa iyon ay dahil nauuhaw ako at gusto kong maibsan ito? Kung oo
ang sagot mo, masyado kang mabilis humatol. Hindi lahat ng umiinom ay
nauuhaw. Kung uminom ka ng tubig dahil kasama ng gamot, ibig bang
sabihin nito ay nagtatanggal ka ng uhaw? Kung uminom ka dahil may bumara
sa lalamunan mo, ibig bang sabihin nito ay nagtatanggal ka rin ng uhaw?
Maging sa ibang bagay tulad ng pagkain at pagtulog, hindi pare-pareho
ang intensyon. Sa tatlong sukatan ng pagiging tama o mali ng isang
aksyon, ang intensyon ang unang panukat. Anumang maling intensyon ay
nangangahulugan ng maling gawain; pero kung ang intensyon ay mabuti,
dadaan naman ito sa ikalawang panukat: ang paraan ng pagawa (means).
Kung nauuhaw ka, ang karaniwan mong magiging intensyon ay ibsan ang
iyong uhaw. Paano mo ito gagawin? Kung iinom ka gamit ang isang malinis
na lalagyan at padadaanin mo ito sa bibig, tama ang iyong paraan; pero
kung bubutasin mo ang iyong tiyan para doon ideretso ang tubig, hindi
tama ang gagawin mo kahit na mabuti ang intensyon. Ang ikatlong panukat
ay ang inaasahang kalalabasan o resulta. Dapat na mas matimbang ang
mabuting resulta kaysa masama. Sa bahaging ito, lahat naman ng may sapat
na pag-iisip ay makakapagdesisyon kung mabuti o hindi ang inaasahang
kalalabasan ng isang aksyon.
Ang mga panuntunang nabanggit ay
aplikable sa lahat ng bagay na may kinalaman sa moralidad at
praktikalidad. Sa paggawa ng mga rebulto at pagbibigay-galang sa mga
ito, unang-unang dapat suriin ay ang intensyon. Ano ba ang intensyon ni
Yahweh nang ipinagawa niya kay Moises ang ahas na tanso? Ano ba ang
intensyon niya nang nag-utos siyang gumawa ng arko na may mga bantay na
kerubin, na kung tutuusin ay “merong mata hindi nakakita , merong tainga
pero di nakarinig”? Ano ba ang intensyon ng Simbahan sa pagkilala sa
mga rebulto ng mga banal na tao bilang bahagi ng debosyong Cristiano?
Ang sagot sa huling tanong ay nasabi ko na noon at inulit ko ulit sa
umpisa nito. Pero bilang pagpapakita ng mas malaking larawan ng totoong
sitwasyon, dadagdagan ko ang paliwanag: May mga taong likas na matalino
at madaling makaunawa; sa kabaligtaran, may mga taong mahina ang
kakayahan sa pag-unawa ng mga ideya, o yung mas kilala natin sa salitang
“slow”. Bilang pagkilala sa katotohanang ito ng kalikasan ng ibang tao,
gumawa ang mga lider ng sinaunang Cristianismo ng tinatawag nating
“Credo”. Ito ay pagsasalahat ng pinakamahahalagang katotohanang hindi
dapat makalimutan ng bawat nananalig kay Jesus. Kung ang pagiging
Cristiano ay nangangailangan ng talino ng isang Pablo, o ng isang
Agustin, o ng isang Tomas, malamang maluwag pa ang isang maliit na bansa
para sa bilang ng lahat ng mga Cristiano sa buong mundo. Binuo ang
credo para maging mas madali para sa lahat ang pag-unawa sa
elementaryang bahagi ng Pananampalataya. Ang katulad na prinsipyo din
ang nasa likod ng paggamit ng mga rebulto sa simbahan. May mga taong
madaling mawala sa “focus”; ito yung mga taong sinasabing may “short
span of attention”. Normal ang ganito sa mga bata, pero marami sa mga
matatanda na ay ganito pa rin. Natutulungan ang kahinaan ng kanilang
atensyon o pag-unawa kapag may mga bagay na magsisilbing tagalarawan ng
kanilang isip tulad ng mga rebulto, larawan, beads, krus, etc. Hindi
bagong sibol ang mga taong ito; hindi sila naglabasan noong dumating si
Jesus. Libo-libong mga taon pa bago si Jesus, nahahati na talaga ang mga
tao sa matatalino, nasa gitna, at mahihina. Kinikilala ni Pablo ang
katotohanang ito, kaya sinasabi niya: “Kailangang pagtiisan nating
malalakas ang mga mahihina pa sa pananampalataya” (R 14:1). Kahit noong
mga unang panahon ng Cristianismo, may mga ebidensya ng mga iniukit na
larawan sa pader ng mga katakumba, at bahagi ito ng tunay ng
Cristianismo dahil binubuhay nito sa kanilang mga puso ang pag-asa sa
kabila ng mga paniniil. Sa pamamagitan ng mga nakikitang bagay,
ipinakikilala sa kanila ang mga bagay na hindi nakikita. Ganito mismo
ang ginawa ni Jesus. Kilala na ng Israel si Yahweh, pero nagpakilala pa
rin ang hindi nakikitang Diyos sa pamamagitan ng nakikitang Diyos—si
Jesus.
Ikatlong punto: kung naiiskandalo ang mga Protestante sa
ginagawa ng maraming mga “katoliko”, kami mismong nakakakita sa mga
gawaing ito ay naaalarma sa mga hindi tamang pagkilos na ipinapakita ng
mga nagsasabing sila ay mga Katoliko. Hindi ko alam kung ilan ang
eksaktong bilang pero siguradong hindi bababa sa 5% ng mga nakikita ko
sa loob ng simbahan na kung ano-anong pinaggagagawa. Pinakanakakatawag
ng pansin ay yung mga may hawak na panyo na magpapahid sa mga larawan at
pagkatapos ay idadampi sa iba’t-ibang bahagi ng katawan. Pero higit pa
dun ay ang mga magulang na pagkatapos ipunas ang kanilang kamay o panyo
sa maalikabok na mga larawan sa simbahan ay ipapahid sa mukha ng anak
nila. Ang totoo, may mga kagalingang tinanggap ang mga taong
nanampalataya kay Jesus at nagpatunay na linoloob ng Diyos na gamitin
ang mga materyal na bagay bilang daluyan ng espiritwal na biyaya niya.
Ilan sa mga halimbawa ay ang babaeng dinudugo na gumaling noong humawak
siya sa damit ni Jesus. Ganun din ang lalaking bulag na pinahiran ng
putik na gawa sa lupa at sa laway ni Jesus. Pero ang pangunahing
elemento dito ay ang pananampalataya ng mga taong ito sa persona ni
Jesus, hindi dahil sa pananampalataya sa damit, sa putik, o sa tubig.
Lalong hindi lumapit ang mga taong ito kay Jesus dahil lang nakasanayan
na nila, o ni hindi na rin nila alam kung bakit; kundi dahil kilala nila
si Jesus at naniniwala sila sa kaya niyang gawin at sa katotohanan ng
kanyang mga salita. May dahilang maiskandalo ang mga Protestante sa mga
nakikita nila pero higit naming kilalang mga Katoliko kung alin ang turo
ng Simbahan at alin ang hindi. Kung paanong ang gawain ng isang
Protestante ay hindi lumalarawan sa pinananampalatayanan ng buong
Protestantismo, ganun din ang gawain ng isang nagsasabi na siya ay
Katoliko ay hindi automatikong lumalarawan sa pinananampalatayanan ng
Simbahan. Halimbawa ay ang tinatawag nilang “penitensya” tuwing Mahal na
Araw; hindi komo mga katoliko ang gumagawa nito ay masasabi nang kasama
ito sa tradisyon o turo ng Simbahan. Ganun din ang mga kung ano-anong
gawaing relihiyoso sa mga probinsya na nagdadala sa pangalan ng
Katolisismo kahit na ang totoo ay labag sa pananampalatayang Katoliko
ang kanilang mga aktibidad. It will take a Catholic heart to really
understand the depth of Catholicism.
Ikaapat na punto: ang
pagsamba ay iba sa pagbibigay-galang o pagkilala. Tulad ng nasabi ko na,
ang pagsamba ay nag-uumpisa sa intensyon. Kung walang intensyong
sumamba ang isang tao, kahit pa bigkasin niya ang katagang “Diyos ko” o
“Panginoon ko”, hindi ito nangangahulugan ng pagsamba o pagdarasal man.
Ang totoo pa nga, ito ay isang uri ng paglapastangan sa pangalan ng
Diyos kung ginagamit lang para magpahayag ng pagkagulat, galit, o
pagkadismaya. Kung ang lahat ng pagkakataon ng pagluhod o pagyukod ng
isang tao ay nangangahulugan ng pagsamba, ibig sabihin ay sinasamba ng
lahat ng mamamayan ang kanilang hari; sinasamba din ng mga anak na
Israelita ang kanilang mga ama o ina; ibig sabihin din ay pitong beses
na sinamba ni Jacob si Esau noong nagkasalubong sila sa daan at pitong
beses siyang nagpatirapa palapit sa kanya. Tinawag pa niyang panginoon
si Esau, at ganun din ang tawag ng mga babae sa kanilang
asawa—monsignor—my lord. Ang lahat ba ng ito ay kasuklam-suklam sa
Diyos? Malinaw ang aral ng Simbahan tungkol sa mga rebulto at tungkol sa
mga banal na pumanaw na; ang maling intensyon, pagkaunawa, at mga
gawain ng ilang mga Katoliko ay hindi larawan ng Simbahan kundi
pagpapatunay na karamihan sa mga tao, Katoliko man o Protestante, Judio
man o Muslim, ay ginagawa lang sangkalan ang relihiyon pero ang totoo ay
sari-sarili nilang katauhan at mga kaisipan ang kanilang diyos.
Dagdagagan pa, Sa Panulat at Edited By: Adonis V. Tungcab
